Het leefgebied van reeën

Het leefgebied van reeën is het gebied dat door de reeën gebruikt wordt. Alleen het ree bepaalt dus of de leefomgeving geschikt is om te leven. Leven betekent voor dieren vaak eten, rusten en voortplanten. Het leefgebied per individu neemt daarom toe en wordt minder duidelijk zichtbaar als de levensomstandigheden afnemen. Het ree moet dan namelijk in een groter gebied leven. Komt het ree betere omstandigheden tegen dan gaat het proberen om bij die betere omstandigheden te leven. Het leefgebied van dat ree verplaatst zich dan. Het leefgebied wordt ook wel verspreidingsgebied, homerange (Engels) of streifgebiet (Duits) genoemd.

Een leefgebied is een gebied dat ieder dier of een groep dieren heeft. Het leefgebied biedt leefomstandigheden. Die leefomstandigheden hebben invloed op de populatie. Voor reeën zijn dat voedsel, rust en dekking samen vormen zij de habitat voor reeën. Binnen het begrip leefgebied worden ook delen nader aangeduid bijvoorbeeld voedsel- en rustgebied.

Het leefgebied van één ree overlapt vaak het leefgebied van soortgenoten maar wordt niet tegen anderen verdedigd zoals dat wel gebeurt in het territorium.

Het leefgebied is ook het totaal aan gebieden waarin reeën leven. Het leefgebied van een populatie reeën neemt toe als het aantal dieren in de populatie groeit of als de omstandigheden slechter worden.

Hoe een populatie reeën zich ontwikkelt kun je waarnemen. Bijvoorbeeld door de aantallen dieren in een gebied te tellen. Daarna kun je stellen dat dat gebied leefgebieden van reeën bevat of delen daarvan.

De term leefgebied wordt ook gebruikt door mensen die bepalen waar reeën mogen leven en daar bijvoorbeeld een hek omheen zetten. Zo is de Veluwe als leefgebied aangewezen voor wilde zwijnen en edelherten. Daarbuiten worden zij niet geaccepteerd. Dit zijn echter geen gebieden bepaalt door het dier maar uit de wijze waarop mensen met dieren om gaan.

Andere manieren van tot stand komen van een gebied zijn eigendom, wet- en regelgeving en vormen van gebruik of beheer. Deze zorgen voor variatie in de leefomgeving. Een variatie die kan leiden tot biodiversiteit en dus goede of slechte invloeden hebben op het welzijn voor niet gehouden dieren.

Het zijn uiteindelijk de dieren die bepalen of zij in een gebied kunnen leven en maken het tot hun leefgebied helaas vaak beperkt door mensen.

Hindernissen worden barrières als zij de uitwisseling met andere dieren van dezelfde soort zodanig belemmeren dat wederzijds uitwisseling van genetisch materiaal niet mogelijk is. Barrières zorgen dat het landschap voor de betrokken soort versnipperd is en dat het beperkt is in het vinden van noodzakelijke leefomstandigheden.

Deze beperkingen kunnen worden voorkomen door barrières weg te nemen met innovatieve faunatechniek zoals wild-reflectoren, (dynamische) wild-waarschuwingssystemen, fauna-geleidende rasters, soortvriendelijke rasters, fauna-oversteekplaatsen en fauna-uittreedplaatsen.

Het voorkomen van het versnipperen van de leefomgeving is één van de speerpunt van Kenniscentrum Reeën.

Het leefgebied van de reeën kan begrensd worden door rasters en hekken. In dat geval bepalen zij de 'beschikbaar' gestelde leefomstandigheden voor dieren en mensen. De bijwerking van rasters is dat vaak ook andere diersoorten dan de soort waarvoor de afrastering wordt aangelegd, er niet door kunnen. Hekken en rasters versnipperen zonder extra maatregelen dan ook nagenoeg altijd de leefomgeving van diersoorten.

Zo'n afscheiding werkt alleen als deze ook werkelijk een scheiding is in de leefomgeving van de doelsoort. Voor een ree vormt een afrastering van negentig centimeter hoog alleen in de eerste maanden van het leven een barrière. Zo vormt een opening van negentig centimeter hoog en 30 centimeter breed geen barrière voor reeën.

Een volwassen ree zal alleen in een extreem geval nog over zo'n hindernis kunnen springen maar de jongen kunnen het volwassen ree niet volgen en het volwassen dier gaat ook niet eenvoudig weer terug.

Een raster is honderd procent blokkerend voor reeën bij een hoogte van één meter en tachtig centimeter. De extreme variant van zo'n raster is het wildkerend raster. Een wildkerend raster voorkomt schade bijvoorbeeld in het verkeer door aanrijdingen met reeën, wilde zwijnen, damherten of edelherten. Voorbeelden zijn de grofwildrasters op de Veluwe en de Oostvaardersplassen.

Wildspiegels of -reflectoren zijn tijdelijk hindernissen in de leefomgeving. Zij vormen geen barrière omdat zij na enkele seizoenen zelfs een averechts effect hebben. De dichtheid aan reeën neemt door het tegenhouden van de dieren in alle gevallen toe waardoor er een migratie 'druk' ontstaat die leidt tot het 'nemen' van de hindernis. Daarbij 'leren' de dieren dat de gevaarlijke situatie niet zo gevaarlijk is. We noemen dit gewenning. Treed gewenning op dan zijn de omstandigheden gelijk geworden als in de beginsituatie, echter met een hogere dichtheid en dus meer kans op aanrijdingen.

Met de juiste kennis kan het leven voor reeën en andere wilde dieren ook gemakkelijker worden gemaakt. Een variant op het wildkerend raster is namelijk het wildgeleidende raster. Dat wordt gebruikt om de dieren te leiden naar oversteekvoorzieningen zoals ecoducten. De toepassingen van wildgeleidende rasters is vaak zodanig dat een soort trechter wordt gevormd waardoor de dieren bij faunaoversteekplaatsen komen. In een kanaal kan het een wildgeleidende voorziening zoals een drijver of damwand zijn die het dier naar een uittreedplaats leidt.

Het bewust zijn van en combineren van hindernissen en barrières is belangrijk in het geschikt zijn van een gebied als leefgebied voor een diersoort, zoals het ree.

Buiten de opengestelde paden en gebieden gaan betekent beschadigen van bezit, beperken van de vrijheid van anderen en verminderd de leefomstandigheden voor de aanwezige in die natuur levende dieren en planten. Het gebied wordt minder geschikt als leefgebied. Wordt dit veel gedaan dan verdwijnen bijvoorbeeld alle rustige gebieden en verdwijnen de reeën.

Het komt veel voor dat mensen in de gelegenheid worden gesteld de natuur in hun omgeving te bezoeken. Dat is tot dan het leefgebied van reeën. Op zich is een ree goed toegerust om belagers vergelijkbaar met wolven op een dwaalspoor te brengen en de gevaarlijke plaatsen te mijden. Maar tot op zekere hoogte. Want naast het vluchten voor belagers moet een ree kunnen eten, rusten en voortplanten om te overleven. Als één van die activiteiten niet voldoende kan plaatsvinden verdwijnt het ree. Daar horen terreinbeheerders en bezoekers van de natuur rekening mee te houden. Dit is onder andere geregeld in de Wet natuurbescherming.

Terreineigenaren ontsluiten om het beheer te kunnen bekostigen hun terrein open voor mensen. Dat doen zij door paden open te stellen. Zij beperken daardoor de tot dat moment rustige leefomstandigheden voor de in het wild levende dieren en planten. Helaas houden veel mensen zich niet aan de regels en gaan zij buiten de opengesteld paden. Dat doen mensen zelf maar ook door min of meer georganiseerde activiteiten zoals crossen, droppings, survivals, geocachining. Bovendien kunnen mensen hun huisdier buiten de opengestelde paden laten gaan. Kortom door misbruiken van de gastvrijheid van de terreineigenaren hebben de in het wild levende planten en dieren veel minder of ontbreken zelfs de leefomstandigheden om daarin te leven. Het gebied kan daardoor geen leefgebied blijven of worden.