Zintuigen van het ree

De zintuigen van het ree zijn bijzonder goed geschikt voor het overleven in de bosrand en in ruigte. Het ree is in staat heel goed rondom bewegingen te zien en geluiden te herkennen. Het ruiken is ook zeer goed ontwikkeld. De afstand waarop een ree geuren kan waarnemen van de mens wordt geschat op 300 - 400 meter. Het is niet moeilijk voor te stellen dat de zintuigen elkaar versterken naarmate de afstand van bijvoorbeeld een predator tot het ree kleiner wordt.

De zintuigen van mens en dier worden geprikkeld door trillingen. Trillingen zijn het gevolg van energie. Sommige hoor je als geluid en andere zie je als licht. Een deel van de trillingen voel je als warmte. En mogelijk is zelfs proeven een vorm van trillingen.

We gebruiken deze trillingen, we leren ervan en ontwikkelen daarmee onze zintuigen zoals ogen en oren en onze hulpmiddelen zoals lampen, (wild)spiegels en warmte(beeld) sensoren.

We meten bijv. het effect van spiegels en reflectoren door het lichte meten. En hoewel we die reflectie van het oorspronkelijke licht bijna niet meten is zien we die reflectie wel. We onthouden de ervaring die gekoppeld is aan wat we zien. We worden bijvoorbeeld extra voorzichtig als we koplampen denken te zien. En denken dat we veilig zijn als deze niet bewegen. Dat voorkomt aanrijdingen.

De trillingen worden veroorzaakt door wat we in de natuurkunde een golfbeweging van energie noemen. We spreken ook wel van straling van energie. We zien golfbewegingen van energie (gewicht x snelheid) bijvoorbeeld in golven als we een steen in het water gooien.

De frequentie van licht en geluid wordt gemeten in Hertz (Hz), het aantal trillingen per seconde, maar het menselijk oor kan alleen geluid horen binnen het bereik van 20 tot 20.000 Hz.

Licht, dat uit veel hogere frequenties bestaat (ongeveer 400 tot 700 terahertz), wordt door mensen als verschillende kleuren waargenomen, terwijl bij geluid een hogere frequentie een hogere toonhoogte betekent.

Frequentie van Geluid

• Bereik: Het menselijk gehoor werkt tussen 20 Hz en 20.000 Hz.
• Betekenis: Hoe hoger de frequentie, hoe hoger de toon van het geluid.
• Toepassingen: Een basgitaar produceert een lage frequentie, terwijl een dwarsfluit een hoge frequentie heeft.

Frequentie van Licht

• Bereik: Het voor mensen zichtbare licht valt binnen een frequentiebereik van ongeveer 400 terahertz (THz) tot 700 THz (1 THz = 1 biljoen Hz). 
• Betekenis: De verschillende frequenties binnen het zichtbare licht worden door mensen waargenomen als verschillende kleuren. 

Belangrijkste Verschillen

• Aard: Geluid ontstaat door te voelen golven, terwijl licht een zichtbare golf is, wat betekent dat er geen waarneembare overeenkomst is tussen de trillingen van geluid en licht.
• Schaal: De frequentie van licht ligt vele malen hoger dan die van geluid.
• Perceptie: Mens en dier kunnen geluid waarnemen en licht zien. Welke deel van de trillingen worden gehoord en welk deel gezien is per soort specifiek.

We weten nu dat veel diersoorten zoals het ree anders ziet en hoort als mensen. Het is daarom een uitdaging om hulpmiddelen voor dieren zoals reeën te ontwikkelen. “Hoe meet je of een ree iets ziet of hoort?” door de dieren goed te observeren. Zo weten we uit onderzoek dat als we reeën in het licht zetten bijv. van koplampen zij extra voorzichtig zijn.  

Naast zien, horen kennen we nog het ruiken,proeven en voelen. Ruiken en proeven lijken veel op elkaar. Geur- en smaakprikkels worden via zenuwen doorgegeven aan de hersenen. Het grote aantal smaakpapillen bevestigt dat het ree in staat is voedsel op smaak te selecteren.

Over het tasten en voelen door het ree is niet veel bekend. Er bevinden zich stugge snor- of tastharen in de omgeving van de mond en de neus.

Voor meer informatie:
RIVM - Ringworm (Trichophyton)

Reeën zien maar beperkt kleuren maar veel beter contrast als wij. Daardoor kunnen zij in het donker veel beter als mensen zien en kunnen zij bewegingen uitstekend waarnemen. Een volkomen stilstaand mens wordt door een ree niet herkend, de geringste beweging maakt het echter wantrouwend. Het gevolg van die onzekerheid is dat het ree geruime tijd gaat staan kijken (zekeren). Soms laat het ree dan de kop zakken alsof het staat te grazen, maar het houdt ons dan goed in de gaten. Af en toe tilt het snel de kop op, werpt het de kop op. De geringste beweging doet het ree dan vluchten.


Het gezichtsveld van het ree is groot. Het kan door de zijdelings geplaatste ogen nagenoeg alles rondom zichzelf zien, een panorama. Om te begrijpen hoe reeën zien is het handig te begrijpen hoe je zelf ziet. Ga daarvoor bijvoorbeeld naar de website van Neurokids. En gebruik daar de knop "verken" om het nodige te lezen en te leren omtrent de wereld van het brein, neuronen en zintuigen.

Hoe zien reeën?
Licht is energie die wij kunnen zien. Kleuren zijn onderdeel van dat licht. Die energie maakt dat licht trilt. Het oog 'voelt' een deel van dat verschil in energie. Het oog 'ziet' dat verschil als kleuren.

Die trillingen kun je vergelijken met de golven die ontstaan als een steen die in het water valt. Het oog heeft zeer kleine lichtgevoelige organen die de trillingen meer of minder goed kunnen voelen. Dat verschil in voelen komt mogelijk door de vorm van de organen, kegeltjes en staafjes. De kegeltjes reageren op een beperkt deel van de golflengtes licht en de staafjes op de totale hoeveelheid 'golfjes'. Het voelen en gebruiken van wat de kegeltjes en staafjes doen noemen we 'zien'.
Er zijn drie typen kegeltjes in het oog van de mens. Daardoor kunnen wij kleuren zien die je kunt maken met rood, geel en blauw.

Reeën hebben twee typen kegeltjes. Zij missen de kegeltjes waarmee je rood goed kunt zien. Reeën zien dan ook alleen de kleuren die ontstaan als de kleuren geel en blauw licht worden gecombineerd. In het overgangsgebied is de kleur min of meer grijs. Dat betekent dat een oranje jas voor een ree groen, grijs lijkt. Reeën zullen dan ook niet gauw de bewegingen van mensen met oranje jassen zien en mensen met blauwe jassen aan des te beter.

De staafjes kunnen geen kleuren onderscheiden maar zijn erg licht gevoelig. Daarvan heeft een ree er meer als een mens daarom kan een ree veel beter in het donker waarnemen.

Uit onderzoek is gebleken dat bij veel onderzochte diersoorten de kegeltjes die blauw zien het meest voorkomen in het bovenste deel van het oog. Maar bij het ree schijnen de meeste in het onderste deel voor te komen.

Wat kan het voordeel zijn van blauw herkennen en het de 'vreemde' verdeling van de kegeltjes? We weten nu dat reeën alle tinten tussen groen en blauw zien. Geredeneerd vanuit de mens zeggen we dat een ree slecht ziet. Maar is dat voor het ree wel zo? Het ontbreken van één soort kegeltjes en de aanwezigheid van lichtgevoelige staafjes op het onderste deel vormen hoog waarschijnlijk een belangrijke combinatie dag en nacht heel goed bewegingen waar te nemen. Bewegingen van predatoren! Die gevoeligheid maakt het ook de stressgevoeligheid van reeën voor hoge dichtheden dieren en de werking van blauw reflecterende wildspiegels verklaarbaar. Reeën hebben super goede ogen om te overleven!

De reukzin van het ree, zetelend in de neus van het ree, is het best ontwikkelde zintuig van het ree. De oppervlakte om mee te ruiken bedraagt tot 90 cm², bij de mens is dit slechts 2,5 cm² (Sempéré et al., 1996). De afstand waarop een ree geuren kan waarnemen van de mens wordt geschat op 300 - 400 meter. Bij het zoeken naar voedsel en bij het onderlinge contact wordt steeds de neus gebruikt. Typisch voor hoefdieren is dat ze verschillende Geurklieren bezitten op verschillende plaatsen van het lichaam (Gosling, 1985).

Bij het foerageren wordt rekening gehouden met de wind. Bijvoorbeeld staan kalveren dan zodanig ten opzichte van de moeder dat zij haar kunnen ruiken. We vermoeden daarom dat de meeste reacties en gedragingen van het ree gebeuren op basis van wat met de neus wordt waargenomen.

Ter illustratie de dwarsdoorsneden van schedels, vergelijk de verhouding tussen reukorgaan van mens en ree ten opzichte van overige schedelinhoud.

De mens

Het ree