Overstekend wild

Wat is handig voor bestuurders te weten over overstekend wild?
Dierlijk gedrag is gerelateerd aan de "vecht-of vluchtreactie". Er is een bepaalde hoeveelheid ruimte waarin een dier zich veilig voelt. Zodra die grens wordt geschonden is de reactie van het dier onvoorspelbaar. Zelfs als een dier je ziet kan het nog steeds voor jouw voertuig springen.

De meeste diersoorten leven samen in een groep zoals reeën, wilde zwijnen en edelherten. Als één dier de weg kruist, kunnen anderen volgen. Bovendien kan het dier omkeren en de weg opnieuw oversteken en dieren die ogenschijnlijk rustig aan de kant van de weg staan kunnen plotseling op de weg komen.

Waarom zig-zaggen reeën vóór het voertuig uit?
In een poging om te voorkomen dat roofdieren hen opeten vluchten veel dieren. Zij proberen daarbij de achtervolger te ontwijkend. Daarbij maken ze zoveel mogelijk snelheid om plotseling uit het zicht van de predator te vluchten. Dat is ook waarom bijvoorbeeld reeën plotseling springen als zij schrikken van een onverwacht 'gevaar' zoals een passerend voertuig.

Wordt wild aangetrokken tot een weg?
Ja, een weg heeft ook voordelen voor dieren. Bijvoorbeeld omdat de weg wegbermen heeft die samen een opening vormen in de begroeiing en daardoor snel opwarmen en voedsel bied. De weg is daarnaast makkelijk begaanbaar, vormt een scheding in territoria  en in de zomer zorgt de bries voor verlichting tegen bijtende insecten.

Waar komen aanrijdingen met wilde dieren voor?
Uit studies naar dieren in het verkeer blijkt dat er een aantal gemeenschappelijke kenmerken zijn van locaties met een hoog risico. Deze liggen vaak in of tussen de leefomstandigheden voor die bepaalde diersoort. Vaak buiten de bebouwde kom op plekken waar natuur in de vorm van bosschages, beken en sloten de weg kruisen. En op die plekken met name de brede, rechte stukken weg na glooiende bochten. De veronderstelling is dat de goede eigenschappen van de weg voor de automobilist maakt dat die zich veilig voelt en daarom sneller gaat rijden.

Wanneer komen de meest botsingen met dieren in het wild voor?
Onderzoek toont aan dat botsingen kunnen optreden op elk moment in het jaar en van de dag. Afhankelijk van de diersoort verschuift het moment van meeste aanrijdingen in het jaar. Het grootste deel van de aanrijdingen vindt plaats tussen 19:00 uur 's avonds en 07:00 's morgens.

Kunnen botsingen ook optreden in stedelijk gebied?
Het risico van het krijgen van een botsing is niet beperkt tot de landwegen of snelwegen. Wilde dieren zijn ook aanwezig in stedelijke omgevingen. Verbindingswegen tussen voorsteden doorsnijden vaak leefgebieden van dieren zoals reeën en het vertrouwd zijn met zo'n weg en het zelf niet vaak signaleren van de gevaarlijke situaties verminderd het bewust zijn. Dit vraagt om actief attenderen van de automobilist op overschrijden van de advies snelheid bijv. 60 km/u..  

Wat kunnen de gevolgen zijn van een botsing met een dier?
In Duitsland is door ADAC daar in 2010 onderzoek naar gedaan.

Hoe sneller een voertuig onderweg is des te langer is de remweg. Bij een snelheid van 80 kan een automobilist het voertuig nog tijdig tot stilstand brengen als plotseling op 60 meter afstand een dier op de straat springt. Bij 100 km/u lukt dat niet meer. De bestuurder botst met een snelheid van meer als 60Km/u op het dier.

Op onze provinciale wegen buiten de bebouwing rijden we vaak een snelheid van 80 km/uur waarboven het kritiek wordt bij een confrontatie met een ree of groter dier.

Iedereen kent het bord J27 wel dat waarschuwt voor overstekend wild. Maar doe je ook iets met die informatie als je het tegenkomt langs de weg? Ik heb me er nooit iets van aangetrokken. Moet ik langzamer gaan rijden of beter opletten? Is er wel wild dat oversteekt? Ik heb in Nederland nog nooit een hert of ree de snelweg zien oversteken.

Tot onlangs een kennis een overstekend ree aanreed. Ree dood en een enorme ravage aan de auto. Google brengt snel naar boven dat ruim een miljoen wilde dieren per jaar worden aangereden (egels, konijnen, ganzen, wilde zwijnen, reeën en herten). In Nederland worden meer dan zevenduizend reeën, herten en wilde zwijnen aangereden. Dat zijn er bijna 50 per dag! Oeps, veel meer dan ik gedacht had.

Het laat maar weer eens zien hoe wij in het dagelijks leven risico's geheel anders inschatten dan binnen de risicoanalyse. Volgens de definitie kan het risico van een gebeurtenis gezien worden als een combinatie van de ernst van de mogelijke gevolgen en de kans dat de gebeurtenis optreedt. De gevolgen kunnen we meestal rationeel wel begrijpen. Maar de ernst die we voelen, neemt toe naar mate bekenden of wijzelf uit ervaring kunnen spreken. De impact van een aanrijding krijgt een heel andere dimensie als je iemand kent die het heeft meegemaakt.

En wat is de kans? Vrijwel niemand heeft daar een gevoel bij dat rationeel klopt. Alle deelnemers aan een loterij zijn daar een goed voorbeeld van. Als we een gevaar nog nooit hebben meegemaakt en niemand je er over verteld, dan beschouwen we de kans dat het daadwerkelijk gebeurt als nihil en verwachten we dan bij twintig procent kans op regen dat het gaat regenen? De uitspraak dat de kans op een overstroming in Nederland 1 op 200 jaar is, interpreteren we graag als 'over' 200 jaar. Die kans is echter elke dag hetzelfde.

Risico en gevaar relateren we ook aan (zelf)vertrouwen. Zelfvertrouwen is de mate waarin we de situatie onder controle (denken) te hebben. Zo kan een bestuurder van een terreinwagen met winterbanden veel (zelf)vertrouwen hebben, gecombineerd met een 'in-control' gevoel, waardoor hij/zij zelfs met glad weer geen reden ziet om langzamer te rijden.

We hebben ons geleerd om op praktische wijze met risico's in ons leven om te gaan. Het valt daarin vaak niet mee om dit los te laten als het nodig is. Dat is waarom we adviseren goed te letten op aanwijzingen dat er een kans op een aanrijding met een ree is.

ps: Dat maakt de kans ook groter dat je een ree ziet!!

Naar artikel: 22/02/2010 Harry Draijer

Sinds 1993 is er op de Veluwe sprake van een stijgende lijn in het aantal aanrijdingen, met name met reeën en wilde zwijnen. Alterra, onderdeel van Wageningen UR, onderzocht de samenhang tussen de aantallen aanrijdingen en bepaalde karakteristieken van het verkeer, de biotische en abiotische omgeving, seizoensinvloeden en de invloed van het beheer van de dieren op de Veluwe*.

Meer dan duizend aanrijdingen per jaar
“Niet alleen in Nederland, maar ook elders in de wereld neemt het aantal aanrijdingen tussen auto’s en grote wilde hoefdieren toe,” heeft de Alterra-onderzoeker Geert Groot Bruinderink gezegd. “In Nederland zijn het er alleen op de Veluwe al meer dan duizend per jaar. Deze toename zorgt voor een groeiend veiligheidsrisico voor mens en dier en een groeiend bedrag aan materiële schade. De Vereniging Wildbeheer Veluwe en de Stichting Groennetwerk bezorgden veel en gedetailleerde gegevens over de aantallen aanrijdingen, de data en tijdstippen, de plekken waar het gebeurde, en zelfs het geslacht en de leeftijden van de aangereden dieren. Die hebben de onderzoekers gecombineerd met gegevens over de breedte van de weg, het verkeersvolume, de dichtheid aan wilde hoefdieren, het afschot, de karakteristieken van de plaats des onheils en het voedselaanbod, zoals mastjaren (eikels e.d.).”

Verkeersdichtheid en bos oorzaak
Er bleek een duidelijk verband te zitten tussen het aantal aanrijdingen en de dichtheid van de dierpopulaties en het patroon van de dagelijkse en seizoensgebonden activiteiten van de dieren, zoals verplaatsingen. Ook de verkeersdichtheid was gecorreleerd aan het aantal aanrijdingen en de aanwezigheid van bos tot vlak aan de verkeersweg. De vormgeving van de weg speelt ook een rol. Datzelfde geldt voor het voedselaanbod, met name bij het wilde zwijn: Hoe beter het voedselaanbod in het bos (mastjaren), hoe minder aanrijdingen.

Geen direkt verband met jagen
Anders dan vaak wordt gedacht werden er geen aanwijzingen gevonden dat jagen een rol speelt bij het aantal aanrijdingen. Geert Groot Bruinderink: “Dat komt onder andere, denken we, omdat op de Veluwe er vooral afschot wordt gerealiseerd door aanzitten, wat minder verstoring oplevert dan bijvoorbeeld drijf- of drukjacht. Voor geen enkele soort vonden we een positieve correlatie met jagen. Integendeel, de piek in het aantal aanrijdingen met reeën valt samen met een dal in het jagen. De relatief hoge jachtdruk op doordeweekse dagen in vergelijking met het weekend, en het verschil tussen de zaterdag waarop wel gejaagd wordt en de zondag waarop dat verboden is, wordt voor geen enkele soort weerspiegeld in het aantal aanrijdingen.”.

Inbedding wegen oplossing?
Omdat de mens geen invloed kan uitoefenen op het dag- en seizoenritme van de dieren en de schommelingen in het mastaanbod (eikels, beukennootjes), denkt Groot Bruinderink dat de oplossing onder andere gezocht moet worden in de directe omgeving (inbedding) van wegen. “Die zou op gevaarlijke plekken aangepast kunnen worden. Het is belangrijk dat het bos niet reikt tot aan de weg en dat de dieren zo min mogelijk breedbladige grassen, larven, wormen en mast in de wegberm kunnen vinden. In mastarme jaren zijn ook extra waarschuwingen voor het verkeer aan te bevelen, omdat dan duidelijk meer aanrijdingen met wilde zwijnen plaatsvinden.”

*Bron: Aanrijdingen met wilde hoefdieren in een boslandschap de veluwe.

(redactie: Van 2019 t/m 2023 vond een wetenschappelijk onderzoek plaats voor de provincies. Onder andere op locaties waar de inbedding van de wegen is aangepast aan de wildaanrijdingen. Zie: Rapport Effectiviteit van maatwerkbeheer en een virtueel hekwerk op verkeersslachtoffers onder reeen). Na afloop verwijderde men de bestaande maatregelen. Daardoor ontstond een derde niet onderzochte situatie. Namelik zonder mitigerende maatregelen.)