In de veeteelt "Bloedplassen"
(Babesia spp.

Ziekteverwekker
Babesia is een protozoa die lijkt op een infectie zoals malaria.

Besmettingsbron en wijze van overdracht
Er zijn verschillende Babesia-soorten waaronder B. divergens, B. major, B. capreoli en B. canis die via teken op zoogdieren infecties kunnen overdragen. Babesia divergens en Babesia capreoli worden door een teek overgebracht. Babesia divergens komt voornamelijk bij runderen voor en verloopt meestal onopgemerkt of geeft slechts milde klachten.

Ziekteverschijnselen bij het dier
Ziekte verschijnselen van Babesia spp. zijn onbekend bij reeën. Er sterven echter met enige regelmaat runderen aan Babesiose. De Babesia divergens is een heel kleine parasiet die de rode bloedcellen van het rund binnendringt, zich daar vermenigvuldigt en zich aan de rode bloedcellen vergrijpt. Gevolg is ernstige bloedarmoede.
Runderen met babesiosis zijn lusteloos, koortsig en de slijmvliezen zijn bleek. Als de infectie al in een vergevorderd stadium is kleurt de urine rood door de rode bloedkleurstof die vrij is gekomen.

Bij melkkoeien zakt de melkproductie en er kan acute sterfte optreden.

Verspreiding en frequentie
In verschillende natuurgebieden in Drenthe, Zeeland, Overijssel zijn runderen gestorven als gevolg van Babesiose. Een onderzoek kan aan het licht brengen hoeveel teken in bepaalde regio's besmet zijn met Babesia.

Meer informatie:
https://lci.rivm.nl/richtlijnen/babesiosis

(Cryptosporidium)

Ziekteverwekker
Cryptosporidiose is een zoönose die wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet (protozo). Protozoa kunnen zich in de darm vermeerderen, hierbij vormen ze oöcysten, een soort eitjes.

Besmettingsbron en wijze van overdracht
Dieren, met name herkauwers, en de mens zelf vormen een belangrijke bron van besmetting met Cryptosporidium. Sommige Cryptosporidium soorten besmetten alleen dieren. Vooral jonge dieren, met diarree, scheiden oöcysten uit. Alle manieren waardoor een dier en mens in aanraking komt met besmette mest/ontlasting kunnen leiden tot een infectie, ook al is een spoortje mest vaak niet zichtbaar.

Ziekteverschijnselen bij het dier
Waterige diarree en afname van het gewicht. Het komt voor dat de diarree niet continu aanwezig is, maar met tussenpozen optreedt.

Verspreiding en frequentie
De oöcysten van Cryptosporidium zijn in Nederland voornamelijk te vinden in oppervlaktewater

Meer informatie:
https://www.rivm.nl/cryptosporidiose

(Giardia )

Ziekteverwekker
Giardia is eencellige parasiet (een protozo) behorend tot het subphylum van de Sarcomastigophora

Besmettingsbron en wijze van overdracht
Veel dieren waaronder ook het ree, maar ook mensen kunnen drager en verspreider zijn de protozoa giardia. Giardia komt in de darm voor en kan via de mest worden uitgescheiden. Cysten kunnen worden gevormd bij slechte leefomstandigheden waardoor de giardia beter kan overleven en besmettelijk blijft.

Ziekteverschijnselen bij het dier
Reeën krijgen een dunne ontlasting (diarree) waardoor de spiegel vuil wordt. Bij reeën die in slechte omstandigheden leven (stress, andere darm- parasieten) kan giardia dramatische gevolgen hebben vooral voor jonge dieren.

Verspreiding en frequentie
Giardia komt ook voor bij andere dieren zoals o.a. kalveren, muskusratten en honden. Dieren kunnen elkaar besmetten.

Meer informatie:
https://www.rivm.nl/giardiasis

https://www.dwhc.nl/kale-reeen-demodex/

(Lipopthena Cervi)

Voorkomen
Het gehele jaar door in de vacht van hertachtigen algemeen in Nederland en België. In de nazomer worden zij vaak in groepen zwermend waargenomen.

Levenswijze
Na het rondvliegend gaat de hertenluisvlieg op zoek naar nieuwe gastheren, meestal edelherten, maar ook wel reeën. Als de nieuwe gastheer gevonden is nestelt de bloedzuigende parasiet zich in de vacht en vallen de vleugels via een geperforeerd breukvlak af. Het vrouwtje krijgt volgroeide larven, die zich direct verpoppen in de vacht. Na het uitkomen van de pop gaan de Hertenluisvliegen zwermen.

Knutten zijn familie van de mug en zijn onder meer bewezen dragers en verspreiders van de ziekte blauwtong ;en Schmallenbergvirus onder herkauwers. Ze worden ook wel knaasjes, knijten, mietsen en neefjes genoemd.

Knutten zijn klein 1 tot 4 millimeter groot. In het Engels heten ze no-see-ums. (vrij vertaald: zie-ze-nietjes)
Veel soorten knutten zijn, net als bij onze steekmuggen voor hun voortplanting afhankelijk van dierlijke eiwiten die ze binnen krijgen door het zuigen van het bloed uit onder andere reeën voor hun eieren. De bevruchting zelf vindt zowel in zwermen als ook daarbuiten plaats. Na het bloed zuigen en de bevruchting worden de eitjes afgezet in water. Afhankelijk van de soort is dit stromend, stilstaand oppervlakte water of in holtes waarin zich water verzameld, bijvoorbeeld kuilen, goten, greppels, bomen, kelders, autobanden of potten.

Larven
De vrouwtjes laten de eitjes in het water vallen of zetten ze af op planten of drijvend algen. Na enkele dagen komen de larven uit het ei, leven vervolgens een periode als larve in het water. Als pop hangen ze vervolgens enkele dagen aan het wateroppervlak en ontwikkelen zo hun ademhaling uit de lucht. Na het uitvliegen begint de cyclus weer van voren af aan.

Biotoop
Knutten vertonen zich zelden in de volle zon, maar in de schaduw en aan het einde van de dag als de zon laag staat, kunnen ze bij weinig wind zeer hinderlijk zijn.

Verspreider ziekten
Door het steekgedrag zijn een aantal soorten verspreiders van bacteriën, parasitaire wormen en virussen, waaronder Blauwtong en mogelijk dus ook het Schmallenbergvirus. Daarmee maken zij reeën en andere dieren waaronder mensen ziek. Na een muggensteek zoals van een knut zwelt de huid ter plaatse sterk op, gevolgd door een branderig en jeukend gevoel. Bij een overgevoeligheid voor muggenbeten kan een rode verdikte plek overgaan in een met vocht gevulde blaas.

Plaagvorming
Bij het in stand houden of eventueel aanleggen, onderhouden en laten ontstaan van water verzamel doorvoer en verzamel plaatsen is het mogelijk dat habitats ontstaan die gunstig zijn voor de ontwikkeling van knutten. Hier zou plaagvorming kunnen optreden.

Bron: Instituut voor Tropische Geneeskunde

De meeste soorten beperken zich strikt tot één soort gastheer. De volwassen dieren worden waargenomen in mei/juni en hebben sterk gereduceerde monddelen. Zij voeden zich niet of nauwelijks. In Nederland kunnen de larven regelmatig worden aangetroffen, bijvoorbeeld op geschoten herten en reeën. De larven van de Hypodermatinae leven in bulten in de huid, met name op de rug. De volwassen horzels worden uiterst zelden in het veld gezien. Henk van Woerden trof de reebulthorzel (Hypoderma Diana) op 11 mei 2005 in aantal aan op de Veluwe bij Niersen (Amco 190,2-478,2) langs een droog zandpad (Vliegenmepper 2006-1)

Ziekteverschijnselen bij het dier
Dieren vertonen in de winter geen abnormaal gedrag. Op dat moment dragen zij wel de larven van de Reebulthorzel onder de huid, tot wel 300 larven. Besmetting is tot dusver gevonden op de Veluwe.

Verspreiding en frequentie
Reebulthorzel besmetting komt voor maar wordt vaak niet opgemerkt. Uit onderzoek naar larven bij geschoten reeën is bekend dat de soort niet zeldzaam is: de volwassen vliegen worden evenwel zeer weinig gevonden.

(Scabiës)

Verwekker
Mijten (Acarina) veroorzaken schurft. Er bestaan verschillende soorten mijten. Eén daarvan de schurftmijt (Sarcoptes scabiei) veroorzaakt scabiës. De verschillende ondersoorten van deze mijt leven op verschillende diersoorten en zijn vrij specifiek voor die diersoort.

Besmettingsbron en wijze van overdracht
Overdracht van de mijt gaat via intensief contact met het besmette dier, van dier naar dier (maar mens).

Ziekteverschijnselen bij het dier
Door het krabben en schuren ontstaan vaak grote kale plekken.

Verspreiding en frequentie
Schurft (Scabiës), vogelmijt en andere huidparasieten komen wereldwijd voor bij (landbouw)huisdieren, pluimvee en dieren in het wild. In het algemeen geldt dat mensen die veel met dieren te maken hebben risico lopen op een infectie met mijten.

Meer informatie:
www.rivm.nl/scabies
www.dwhc.nl/ziekten/sarcoptes/
Brochure schurftmijt (DWHC)

(Lyme) en Teken-encefalitis

Verwekker
Teken zijn onlosmakelijk met wilde dieren verbonden. Zij zuigen bloed bij hun gastheer en laten zich vervolgens vallen. Teken besmetten daarbij hun gastheer met ziektes zoals ziekte van Lyme en Teken-encefalitisvirus.

Besmettingsbron en wijze van overdracht
Teken laten zich vallen of kruipen op dieren. Vermoedelijk trekt de warmte van de gastheer hen aan.

Ziekteverschijnselen bij het dier
Volgezogen teken zijn van enige afstand al zichtbaar, vooral aan de kop en hals. Verder zien we geen opvallende gedragsverandering. Bij nader bestuderen zitten de teken ook vaak in de liezen van het dier. Opvallend is de enorme toename van teken op niet gezond ogende reeën.

Uit bloedonderzoek, door het DWHC, bij reeën is duidelijk geworden dat op meerdere locaties in Nederland antistoffen tegen het teken-encefalitisvirus en de ziekte van Lyme voorkomen. Uit statistische berekeningen blijkt dat er sprake is van een toename van het aantal locaties.

Verspreiding en frequentie
Teken komen net als Schurftmijt (Scabiës) wijd verspreid voor bij (landbouw)huisdieren, pluimvee en dieren in het wild. In het algemeen geldt dat mensen die veel in de natuur komen risico lopen dat teken op hen kruipen. Daarom:

Aangezien deze zooönosen ook voor mensen ziek makend zijn is het belangrijk je te beschermen tegen teken beten en een teken-controle te doen nadat u in de natuur bent geweest. Het tijdig verwijderen van een teek is belangrijk, omdat het teken-encefalitis virus direct na vasthechten kan worden overgedragen.

Waarom het ree als indicator? Het teken-encefalitisvirus, ook wel aangeduid met de afkortingen TBE of FSME , is een virus dat niet gelijkmatig verdeeld over een groot gebied voorkomt, maar kleinschalig in haarden. Omdat het onbegonnen werk is om overal teken te verzamelen en te testen op het virus, wordt gebruik gemaakt van onderzoek bij reeën.

Meer informatie:
https://www.dwhc.nl/ziekten/teken-encefalitis
https://www.rivm.nl/ziekte-van-lyme
https://www.rivm.nl/tekenencefalitis